Eye Movement Desensitisation and Reprocessing-therapie (EMDR) en traumagerichte cognitieve gedragstherapie is effectief bij kinderen en jongeren met een posttraumatische stresstoornis (PTSS). Dat heeft Carlijn de Roos, buitenpromovendus aan de Universiteit van Amsterdam en klinisch psycholoog, recent aangetoond. Bij iHUB zetten we ook EMDR-therapie in. In dit artikel lees je meer over het effect ervan op verschillende jeugdige doelgroepen en wat ervoor nodig is om deze therapievorm breder toe te passen in de jeugdzorg.
‘EMDR is een aparte therapie, dus de effectiviteit ervan werd niet echt geloofd’, vertelde De Roos vorige maand in een interview met Folia. Haar onderzoek naar zowel EMDR als twee traumagerichte cognitieve gedragstherapieën heeft uiteindelijk zo’n tien jaar geduurd. Hieruit bleek dat alle behandelingen effectief waren bij kinderen en jongeren van vier tot achttien jaar met PTSS, allemaal in minder dan vier uur therapie. Ook angst- en depressieklachten en gedragsproblemen namen af. Na behandeling en bij follow-up na een jaar, bleek dat 90 tot 100 procent van de kinderen was hersteld. Dat ging wel om eenmalige traumatisering – bij chronische traumatisering duurt de behandeling meestal langer. Opvallend was dat bij EMDR minder sessies en tijd nodig waren voor goed resultaat.
Een soort toveren
De Roos: ‘EMDR is een therapie die er apart uitziet. Er wordt voor ogen heen en weer gezwaaid, dat ziet er sowieso wat magisch uit, als een soort toveren. Men wil terecht eerst bewijs zien voordat men gelooft dat het werkt. Bij kinderen en jongeren waren nog grote studies naar de effectiviteit van EMDR nodig. Het kinder- en jeugdveld loopt in de psychologie meestal achter op het volwassenenveld. Nieuwe therapieën worden vaak eerst toegepast op volwassenen, die kunnen dan feedback geven zodat we beter begrijpen hoe het werkt. Vervolgens ontwikkelen we aanpassingen voor kinderen.’
Effectiviteit EMDR bij jeugdige asielzoekers- en vluchtelingen
Ruim honderdduizend vluchtelingen hebben de laatste jaren in Nederland bescherming gezocht. Meer dan de helft is jonger dan achttien jaar. Een grote groep van deze vluchtelingen kampt met psychische klachten; met name klachten op het gebied van PTSS, maar ook angst en depressieve klachten komen veel voor. Studies naar de effectiviteit van EMDR bij asielzoekers- en vluchtelingenkinderen zijn echter zeldzaam. Mustafa Uriakhel is klinisch psycholoog. Hij is werkzaam als hoofdbehandelaar bij De Opvoedpoli, onderdeel van iHUB, in Den Helder en Hoorn en zorginhoudelijk verantwoordelijk voor iHUB regio NHN. In deze ambulante jeugd-ggz-instelling werken specialisten met verschillende achtergronden intensief met elkaar samen om integrale hulp te bieden aan kinderen, jongeren en hun ouders.
Afname traumaklachten, toename kwaliteit van leven
Uriakhel vluchtte als elfjarige jongen met zijn ouders uit Afghanistan. Hij is nu 35 en zijn ervaringen als vluchteling, samen met zijn opgedane kennis en ervaring, motiveren hem om te werken met vluchtelingengezinnen. In 2020 heeft hij samen met Chris Kuiper onderzoek gedaan naar EMDR-behandeling bij getraumatiseerde asielzoekers- en vluchtelingenkinderen met de classificatie PTSS. Het resultaat: de gemeten groep laat een flinke afname van traumaklachten zien na EMDR-behandeling. Ook de kwaliteit van leven verbetert. De afname van de klachten blijft stabiel en de kwaliteit van leven neemt verder toe na drie maanden follow-up. Uriakhel: ‘Voor getraumatiseerde asielzoekers- en vluchtelingenkinderen lijkt EMDR een potentieel effectieve behandeling. De terughoudendheid die nu bij behandelaren wordt gezien, lijkt onterecht.’
Traumabehandeling in de gesloten jeugdzorg
Dat EMDR ook succesvol kan worden toegepast in de gesloten jeugdzorg, bewijzen pioniers Karien Stolk (EMDR-practitioner en supervisor) en Loes Jansen (EMDR-practitioner i.o.). Zij maken intensieve EMDR-behandeling mogelijk voor jongeren die verblijven bij Horizon-locatie Harreveld, een JeugdzorgPlus-instelling in het oosten van het land. Horizon is ook onderdeel van iHUB. Karien Stolk in een artikel in EMDR Magazine 26 (2021): ‘De geslotenheid is natuurlijk heel moeilijk voor jongeren, maar de meesten ervaren na enige tijd dat zij gebaat zijn bij de rust en structuur die hier geboden wordt. Hierdoor is deze periode de uitgelezen kans om traumabehandeling in te zetten.’ De behandeling richt zich op de complexe en meervoudige traumatisering die deze jongeren hebben opgelopen. Vaak is er bij hen ook sprake van psychiatrische problematiek, zoals PTSS. Afhankelijk van de ernst van de problematiek, draagkracht en motivatie van de jongere worden een of meerdere sessies EMDR-therapie per week aangeboden.
Indrukwekkende resultaten
De jongeren ervaren de behandeling vaak als zwaar en vinden het eng om hun trauma’s onder ogen te zien. Het vraagt daarom veel tact, geduld en motiverende technieken van de behandelaren om de jongeren te begeleiden in dit proces. Maar Stolk en Jansen zien dat jongeren zich weer ontwikkelen zodra de heftigste traumatische herinneringen behandeld worden. De effecten zijn vaak heel indrukwekkend: suïcidaliteit en automutilatie nemen duidelijk af en bijna alle jongeren geven aan dat ze geen nachtmerries meer hebben en veel beter slapen. De cognitieve en emotionele ontwikkeling krijgt meer ruimte en hierdoor staan de behandelde jongeren meer open voor het leerproces op school. In veel gevallen ontstaat een beter zelfbeeld.
Scholing, tijd en faciliteiten
Nu de effectiviteit van EMDR-therapie bij jeugdigen met PTSS is aangetoond, ligt de weg vrij voor een bredere toepasbaarheid. In het artikel in EMDR Magazine wordt terecht geschreven dat om deze behandelvorm mogelijk te maken, deskundige behandelaren nodig zijn die scholing, tijd en faciliteiten krijgen om een specialistisch aanbod te ontwikkelen. Bovenal zijn er EMDR-therapeuten nodig die traumabehandeling faciliteren en uitvoeren. Bij iHUB is dat het geval. Ook is de behandeling van psychotrauma een belangrijke pijler bij veel van onze locaties. Zodat getraumatiseerde jeugdigen de behandeling krijgen waar ze recht op hebben.