Een kind krijgen is een ingrijpende levensgebeurtenis. De ontwikkeling in de eerste levensjaren van een kind gaat heel snel. Veel ouders hebben dan ook vragen over de opvoeding en ontwikkeling van hun kind. Soms weten ouders niet precies hoe het gedrag van hun kind te begrijpen. Dat maakt ouderschap kwetsbaar.
Het kan zijn dat de ouder-kindrelatie onder druk komt te staan. Bijvoorbeeld door (ontwikkelings)problemen bij het kind, zoals hardnekkig huilen, voedingsproblemen, aanhoudende slaapproblemen, aanhoudend druk of lastig gedrag, angsten bij het kind, of wanneer het kind erg ziek is (geweest). Zorgen van ouders kunnen ook invloed hebben op de relatie met hun kind zoals bijvoorbeeld financiële zorgen, algemene stress en/of angsten over het ouderschap of traumatische ervaringen rondom ouder worden. Snel actie ondernemen is dan belangrijk. Ook kan het vroegtijdig ondersteunen van ouders en jonge kinderen helpen om latere problematiek te voorkomen. Dit doen wij vanuit de IMH (Infant Mental Health)-visie.
Sommige kinderen of jongeren ontwikkelen zich anders dan leeftijdsgenoten. Soms is er sprake van ontwikkelingsproblemen, zoals bijvoorbeeld ADHD, een autismespectrumstoornis (ASS), tics of een leerstoornis.
Een ontwikkelingsstoornis is een breed begrip waar alle stoornissen onder vallen die ontstaan als je jong bent en een negatief effect hebben op je verdere ontwikkeling. Zo’n stoornis kan invloed hebben op hoe je groeit, hoe je je beweegt, hoe je je gedraagt en hoe je je voelt op alle terreinen van je leven: als je thuis bent, bij vrienden, op school of in je (bij)baan. Hoeveel last je ervan hebt, is voor iedereen anders. Ook volwassenen kunnen ADHD, een autismespectrumstoornis of tics hebben.
Soms is de diagnose al in de kindertijd gesteld, maar het komt ook voor dat de diagnose pas op latere leeftijd wordt gesteld terwijl de symptomen in meerdere of mindere mate altijd al wel aanwezig waren.
Zodra een kind of jongere psychische klachten ontwikkelt naar aanleiding van een schokkende gebeurtenis, kan er sprake zijn van een psychotrauma. De term ‘trauma’ wordt zowel gebruikt voor de schokkende gebeurtenis (het incident) als voor de psychische reactie op die gebeurtenis. Met ‘psychotrauma’ worden vooral de gevolgen bedoeld.
Sommige kinderen of jongeren verwerken een trauma samen met hun omgeving. Anderen hebben professionele hulp nodig. Klachten die samen kunnen hangen met psychotrauma zijn bijvoorbeeld herbelevingen of nare dromen, slaapproblemen, vermijding, somberheid en overmatige alertheid.
Iedereen is wel eens bang. Angst hebben is zelfs een heel handige emotie. Het maakt ons lichaam klaar om te vechten of te vluchten. Bijvoorbeeld als je angstig bent voor honden, beschermt angst je om er niet zomaar op af te stappen. Als angst (dagelijks) in extreme mate bij je voorkomt, waardoor je niet meer de dingen kunt doen die je eigenlijk zou willen doen, dan kan er sprake zijn van een angststoornis.
Stemmingsklachten en -stoornissen vormen een verzamelnaam voor psychische aandoeningen waarbij de gemoedstoestand of emoties ernstig verstoord zijn of niet passen bij de situatie waarin je verkeert. Depressie en dysthymie (langdurig lusteloos en neerslachtig zijn) zijn de meest voorkomende stemmingsstoornissen. Deze stoornissen lijken erg op elkaar en zijn soms moeilijk te onderscheiden. De belangrijkste symptomen zijn een aanhoudende verdrietige stemming en een verlies aan interesse in bijna alle dagelijkse activiteiten. Het herkennen van een depressie bij kinderen kan soms lastig zijn omdat sommige zaken zich in het hoofd afspelen en niet zichtbaar zijn. Stemmingsklachten kunnen zich bij kinderen ook uiten in een prikkelbare, boze stemming.
Kinderen en jongeren krijgen soms te maken met ingrijpende veranderingen, trauma’s of voor hen moeilijke (thuis)situaties. Als ze daar problemen van ondervinden, of als dit invloed heeft op hun gedrag, spreken we van sociaal-emotionele problemen of gedragsproblemen.
Voorbeelden van sociaal-emotionele en gedragsproblemen (of de oorzaken daarvan) zijn:
We spreken van een gezonde persoonlijkheid als je in staat bent om je gedrag aan te passen aan de omstandigheden. Iemand met een persoonlijkheidsstoornis heeft daar moeite mee. We spreken van een persoonlijkheidsstoornis als je gedrag of je gedachten en gevoelens ernstige gevolgen hebben voor relaties, school/werk en sociale contacten. De stoornis ontwikkelt zich vaak rond de vroege tienerjaren of op jongvolwassen leeftijd. Een voorbeeld van een persoonlijkheidsstoornis is de borderline persoonlijkheidsstoornis.
Psychosomatische klachten zijn lichamelijke klachten die niet of onvoldoende verklaard kunnen worden door een lichamelijke aandoening, maar veroorzaakt worden of verergeren door een psychologisch probleem. Als kinderen of jongeren stress ervaren, bijvoorbeeld door ernstige gebeurtenissen, sociale problemen of aanwezige angsten, kan dit tot uiting komen in lichamelijke klachten. De meest voorkomende klachten zijn rugpijn, buikklachten en hoofdpijn. Vooral bij (jonge) kinderen die zich nog minder goed in woorden kunnen uitdrukken, komen zulke psychosomatische klachten regelmatig voor.
Veel kinderen en jongeren laten wel eens psychosomatische klachten zien, zoals buikpijn als ze liever niet naar school willen. Psychosomatische klachten zijn vaak ernstig, langdurig en hebben een negatieve invloed op het sociale en schoolse functioneren.