‘Hulpverleners, luister naar ouders!’
30 januari 2023 

‘Hulpverleners, luister naar ouders!’

Een hartelijk weerzien is het tussen gezinsbegeleiders Matthijs, Nicol en ouders Samantha en John. Hond Beertje springt enthousiast tegen benen op, terwijl het viertal handen schudt en elkaar op de schouders klopt. ‘Was dit jouw idee John?’ zegt Matthijs, wijzend naar Beertje. John: ‘Ik wilde een hond, ik kreeg een pantoffel, haha!’’ Vandaag – zeven maanden na de gezinsopname in Harreveld - is de follow-up, een vast moment waarbij hulpverleners en cliënten terugkijken op het hulptraject. In de sfeervolle jaren dertig woning - erker, glas-in-lood, kamer en suite - herinnert niets aan de problemen waar John, Samantha en hun zoons Daylen (10) en Jayden (12) jarenlang mee kampten. 

Matthijs: ‘Iedere gezinsopname bij ons op Harreveld (zie kader) start met een kennismakingsperiode van twee weken. Wij observeren en spreken de ouders. We leggen uit wie wij zijn, wat onze werkwijze is en we luisteren naar hun verhaal. In de gezinnen is meestal veel gebeurd. Stress, uithuisplaatsingen en vastgelopen hulpverlening zien wij vaak. Die eerste dagen gaan eigenlijk altijd wel goed. Iedereen doet zijn best.’ Door de intensieve aanwezigheid van gezinsbegeleiders - vier tot zes uur per dag - worden gedrags- en interactiepatronen al snel zichtbaar. Ook bij Daylen. Samantha: ‘Op Harreveld moest hij natuurlijk slapen. En naar school. Twee dingen die elke dag voor strijd zorgden.’ Een strijd die de begeleiders met eigen ogen zagen. Nicol: ‘Daylen sloeg, schreeuwde en schopte. Iedere avond. Als team vroegen wij ons af: hoe houden ouders dit vol?’ Samantha: ‘Volhouden deden wij al jaren. Die paar weken konden er ook nog wel bij.’

‘Wij wilden onze zoon terug. Daar hadden wij alles voor over. Ik zei: zeg maar wat wij moeten doen. Ik was zo onzeker.’


Geëmotioneerd vertelt Samantha over de jarenlange zoektocht langs heel hulpverlenend Den Haag. Instanties vinden jarenlang geen verklaring voor de driftbuien en slaapproblemen van Daylen. Samantha: ‘Op het consultatiebureau zei ik al: er is iets met hem. Gehoord werden we niet. De conclusie was altijd dat het aan ons, en aan onze opvoedingsstijl lag.’ De zoektocht eindigt met een uithuisplaatsing. Hulpverleners schatten in dat het thuis onveilig is. Samantha: ‘Om een Onder Toezichtstelling (OTS) te voorkomen werkten wij mee. Wij brachten hem zelf naar een groep in Almere.’ Op de terugweg naar huis vloeiden er tranen.

Onzeker geworden
Samantha: ‘Wat zijn wij diep gezonken zeiden we tegen elkaar. Je hebt een hulpvraag, je krijgt geen antwoord, maar raakt wel je zoon kwijt.’ Alleen een gezinsopname maakt een terugkeer naar huis mogelijk. Na twee maanden kan het gezin terecht in Harreveld, door ouders Hotel Oranje genoemd, naar de kleur van het appartement. De ouders verwachten vooraf weinig van de opname. Samantha: ‘Wij wilden onze zoon terug. Daar hadden wij alles voor over. Zo zijn we ook de opname in gegaan. Ik zei: zeg maar wat wij moeten doen. Ik was door alle hulpverlening en de uithuisplaatsing onzeker geworden.’

John en Samantha

Het team op Harreveld ziet Samantha’s worsteling om met de jongens de dag door te komen. Samantha: 'John en ik zaten vast in een patroon. Zodra hij thuiskwam deed ik drie stappen achteruit en gaf ik de regie aan hem. Moe als ik was na een dag strijd voeren.’ Matthijs: ‘Zijn deze ouders een team? Wat hebben zij nodig van elkaar? Dit zijn vragen die wij met de ouders bespraken.’ Samantha: ‘Nu doe ik bij thuiskomst een stap naar voren. We zijn een team en overleggen samen.’ De werktijden van John - hij is vrachtwagenchauffeur - zorgen bij Daylen voor onrust, zo valt het team op. Hij weet nooit exact wanneer zijn vader thuiskomt. John: ‘Daylen heeft een piekmoment vlak na het eten. Dan moet ik thuis zijn. Die piek wil je niet vlak voordat hij gaat slapen. Dan is er geen rust. Ik stapte op mijn werkgever af en zei: mijn gezin heeft het nodig dat ik thuis ben voor het avondeten. Dat is toen geregeld.’ Matthijs: ‘Zo zie je maar. Als je ergens voor staat, dan lukt het.’

Dagplanning maken
Structuur, duidelijkheid en elkaar steunen - ouders laten zich niet langer uitspelen - zorgen voor een eerste ommekeer in het gezin. Samantha herinnert zich dit nog goed: ‘Matthijs kwam met twee vellen papier. We moesten een dagplanning maken en huisregels opschrijven. Ik dacht: wat is dit? Gaat dit helpen? Toch deed ik het.’ Die voorspelbaarheid blijkt voor rust te zorgen. En de psychiater schrijft Daylen melatoninetabletjes voor. Hierdoor verbetert zijn slaap. Samantha: ‘Anders dan onze huisarts en eerdere hulpverleners die dit weigerden, mochten we het gewoon proberen. Eindelijk werden we gehoord.’

Ritme aanpassen
De nachtrust keert terug en dat is een verademing. John: ‘Je begint gewoon heel anders aan je dag. Je bent uitgerust. Positiever. Je kunt veel meer hebben.’ Anderen pleasen is tijdens de opname ook een gespreksonderwerp. Samantha: ‘Een feestje bij vrienden? Wij kwamen als eerste en gingen als laatste weg. Nu gaan we naar huis als het bedtijd is.’ Begeleider Nicol: ‘Na een geboorte nemen veel ouders kinderen mee in hun flow. Soms is het juist beter om je ritme aan te passen. Hoe vervolgens om te gaan met je eigen behoeftes en de verwachtingen van je omgeving – ‘Blijf nog even, hij kan toch ook hier slapen?’ – is een thema wat wij vaak met ouders bespreken.’

‘Uniek is dat wij er zijn op het moment dat de hulp nodig is’


Beslissingen nemen we samen. Dat is het motto op Harreveld en dus ook bij gezinsopname. Matthijs: ‘Wij staan naast de ouders en vragen: waar hebben jullie hulp bij nodig? Een opvoedvisie – wat vinden wij belangrijk, wat mag wel en niet? – is nodig om te voorkomen dat ouders terugvallen in patronen. Wij helpen die visie mee ontwikkelen. Gevraagd naar een voorbeeld, antwoordt Matthijs: ‘Ouders die met hun kinderen voor de tv eten? Ouders die hun kinderen een videogame voor 16+ laten spelen? Daar oordeel ik niet over. Ik ben wel nieuwsgierig naar de gedachte erachter. Is het om even een rustmoment te hebben? Om conflicten te voorkomen? Is iedereen blij met deze keuzes? Daar voeren we gesprekken over.’ Nicol vult aan: ‘De dag doornemen kan ook op de fiets of tijdens het boodschappen doen. Ieder gezin kiest hierin zelf.’

Proces
Eigen keuzes maken is op Harreveld een groot thema. Matthijs: ‘Bij ons komen gezinnen die de regie kwijt zijn. Bijvoorbeeld door een (dreigende) uithuisplaatsing of omdat de kinderen overheersen. Zo lang het veilig is en ouders volhouden blijft het kind bij de ouders.’ Definitieve uithuisplaatsingen zijn soms onvermijdbaar. Nicol: ‘Kinderen zoveel mogelijk terug naar huis, dat zit er ingebakken bij ons. Een uithuisplaatsing is echt het aller, allerlaatste wat je doet. Harreveld heeft hierin een adviserende rol richting jeugdbescherming. Als een uithuisplaatsing noodzakelijk is proberen we ouders mee te nemen in het proces richting pleegzorg of plaatsing op een groep. We gaan dan samen kijken of kennismaken met pleegouders bijvoorbeeld.’ Matthijs: ‘Een uithuisplaatsing is nooit een mededeling. Wij nemen ouders in dat proces mee. Wij zijn transparant.’

‘Ik gun andere ouders ook een hulpverlener die luistert en echt de tijd voor je neemt.’


De opnameperiode is vastgesteld op twaalf weken. Een te korte periode, zo blijkt in de praktijk. Nicol: ‘Ouders komen met een gestrest brein binnen. De emmer is al tien keer overgelopen. In twee weken tijd een actieplan schrijven en opstarten? Dat is onmogelijk. Wij gaan daarom mee in het gezinstempo.’ Samantha: ‘Wij bleven uiteindelijk vijf maanden. En: we beslisten samen om twee weken eerder dan gepland naar huis te gaan.’ Ze legt uit: ‘De jongens thuis hebben tijdens de voorjaarsvakantie vonden wij belangrijk. Eerst weer thuis wennen en dan terug naar de eigen school.’ Matthijs: Ouders hadden hierin een duidelijke visie. Dat zien wij graag. Wie zijn wij dan om te zeggen: je moet nog twee weken blijven?’ Inmiddels woont het gezin alweer negen maanden thuis. Het gaat goed. Samantha: ‘Vorige week was het glad op straat. Ik durfde eigenlijk niet naar buiten. Daylen zei: “Mam, ik ga zelf naar school. Tot vanmiddag!” Ik wist niet wat ik hoorde. Is dit mijn zoon? Mijn jongen die ik altijd naar school moest slepen?’

Zoon Daylen

Is de werkwijze met gezinsopname op Harreveld uniek? Matthijs: ‘Uniek is dat wij er zijn op de momenten dat hulp nodig is. Is het ochtendritueel moeilijk? Het avondritueel? Of het moment dat de kinderen uit school komen? Dan zijn wij daar. En wij gaan pas weg als het rustig en veilig is.’ Samantha: ‘Eén avond met Daylen was zo heftig. Jullie collega ging om drie uur s ‘nachts naar huis.’ Nicol: ‘Dat weet ik ook nog. Ze sprak in de auto nog een overdracht in.’

Zelfverzekerd
Samantha: ‘Dat iemand zegt: Ik blijf totdat hij slaapt. Dat is fantastisch en geeft zoveel steun. Op Harreveld werd voor het eerst écht naar ons geluisterd. De opname heeft ons gezin een toekomst gegeven. Ik gun andere ouders ook een hulpverlener die luistert en echt de tijd voor je neemt.’ Na thuiskomst is Daylen gediagnostiseerd. Hij heeft ADHD. Samantha: ‘Dankzij onze vasthoudendheid is hij onderzocht. Alle puzzelstukjes vielen op z’n plek. Door de opname en dankzij Harreveld voelen wij ons nu meer zelfverzekerd. Ons gezin staat weer als een huis. Wij gaan het redden.’
Matthijs: ‘Zo’n compliment steken wij met ons team graag in onze zak. Toch Nicol?’
‘Zeker!’, reageert Nicol. ‘Maar, Samantha en John, het meeste werk hebben jullie toch echt zelf gedaan.’

Gezinsbegeleiding in ‘Kerkdorp’ Harreveld
Op Harreveld, locatie Prisma, biedt iHUB sinds tien jaar gezinsbehandeling aan. Ouders met kinderen tot achttien jaar worden gemiddeld twaalf weken lang geobserveerd en begeleid. De opname is bedoeld voor gezinnen die ontwricht of overbelast (dreigen) te raken. Is terugkeer naar huis mogelijk? Dat is de centrale vraag. Opvoedvaardigheden worden versterkt en overbelasting wordt verminderd. Alle gezinnen verblijven in een eigen appartement in een groene en rustige omgeving. Gezinsbegeleiding in het dagelijks leven en tijdens activiteiten staat centraal.

Gezinsbegeleiders Matthijs en Nicol bezoeken ‘hun’ gezinnen na vertrek doorgaans twee tot vier keer. Matthijs: ‘Lukt het om alle interventies door te trekken in het eigen leven? Dat zie je enkel in de eigen omgeving.’ Gezinnen die in het werkgebied van Harreveld wonen krijgen nazorg, gezinnen buiten de regio worden overgedragen naar partners in de eigen woonplaats.’ De aanpak is succesvol. 75% van de kinderen gaat vanuit Harreveld terug met de ouders mee naar huis.