‘Relationele gezinstherapie kan uithuisplaatsing voorkomen’
13 januari 2023 

‘Relationele gezinstherapie kan uithuisplaatsing voorkomen’


Veranderingen in de jeugdzorg zijn in volle gang. De ambulante specialistische jeugdhulp en jeugd-ggz spelen mede een rol in het voorkomen van instroom in JeugdzorgPlus-voorzieningen. 

#vooruit


‘Jij bent zeker de volgende die komt zeggen dat we het niet goed doen’. Het is een uitspraak die Danny Hoogervorst als RGT-supervisor en therapeut vaak hoort bij de start van Relationele gezinstherapie (RGT). Al zes jaar is hij vanuit deze expertise onder meer verbonden aan De Opvoedpoli/CareExpress in Hoorn en Den Helder, beide onderdeel van iHUB. Danny ziet in de gezinsgerichte aanpak een grote kracht om te voorkomen dat jongeren vanwege hun gewelddadige gedrag uit huis geplaatst worden.

RGT is een gezinsbehandeling voor jongeren met ernstige gedragsproblemen en hun gezinnen. De jongeren zijn tussen de 12 en 18 jaar. Zij hebben te maken met agressief of overactief gedrag, in vaktermen heet dit externaliserende gedragsproblematiek. Dit zijn problemen waarbij er weinig zelfcontrole is over emoties en deze vaak worden afgereageerd op anderen. ‘Er zijn regelmatig conflicten met andere mensen’, zegt Danny. ‘Denk aan conflicten in relaties met leeftijdsgenoten waarin er sprake is van negatieve beïnvloeding, agressie of delicten. Ook op school kunnen er problemen ontstaan door spijbelen, slechte prestaties of problemen met leerkrachten. Thuis zijn er vaak conflicten met de andere gezinsleden. Eigenlijk is er maar weinig positief contact. En dat patroon willen we doorbreken, samen met het gezin. Want je moet iets met zijn allen. Binnen een gezin ben je allemaal onderdeel van het probleem. En dus is iedereen ook onderdeel van de oplossing. Met het hele gezin samen werken we aan een oplossing. Je versterkt zo ook nog eens ieders probleemoplossend vermogen.’

Positief beïnvloeden onderlinge gezinsrelaties
RGT richt zich op het positief beïnvloeden van de onderlinge gezinsrelaties. Daarbij is het de verwachting dat als deze gezinsrelaties verbeteren, de gedragsproblemen van de jongere verminderen. Oorspronkelijk is RGT ontwikkeld voor jongeren die na een periode van opsluiting in de gevangenis weer teruggaan naar de samenleving. En waarbij het doorbreken van gedragspatronen essentieel is. ‘Die kennis zetten we in bij gezinnen die vaak al veel hebben meegemaakt’, aldus Danny. ‘Daarom vind ik het zo belangrijk dat we bij de behandeling van de gezinnen uitgaan van de goede intenties: het glas is niet half leeg, maar half vol. Wat gaat er al wel goed in het gezin en wat niet? Alles is bespreekbaar. Wij kijken hoe we het beste met het gezin in contact kunnen zijn en nemen de onveilige component weg. We kijken naar de relationele functie. Je hebt gezinnen waar de gesprekken korter zijn om escalatie te voorkomen. Dan kijk je wat een werkbare manier is voor zo’n gezin. Dat is ook mijn persoonlijke drijfveer om mij in te zetten voor deze vorm van hulpverlening. Je treedt buiten gebaande paden om een oplossing te vinden.’

Aanpak in drie fasen
‘Wanneer ik bij een gezin binnenkom hoor ik vaak: “Jij bent zeker de volgende die komt zeggen dat we het niet goed doen?” Zo had ik te maken met een vader die zijn zoon op zolder opsloot. Dat gebeurde vanuit een goede intentie. Dat mag je bespreekbaar maken. Maar de manier waarop de vader dit deed, heeft risico’s. En die wil je met elkaar veranderen.’

Bij de aanpak van dat veranderproces binnen het gezin, kent RGT drie verschillende fasen. Danny: ‘Allereerst leg je als therapeut een relatie met de jongere en zijn of haar gezin. Je probeert alle gezinsleden te motiveren voor een verandering vanuit een gezamenlijke kijk op de problemen én oplossing. En daarmee probeer je alle gezinsleden ook hoop te bieden dat er een oplossing is. Wanneer er voldoende verbinding is met alle gezinsleden, de negativiteit afneemt en alle gezinsleden de omgang in het gezin herkennen, volgt fase twee.

In deze tweede fase werken de betrokkenen met elkaar aan verandering van de interactie binnen het gezin, vanuit een veranderplan. Zo’n plan is er voor het hele gezin en ieder gezinslid afzonderlijk. Ze oefenen met concrete vaardigheden die nodig zijn op moeilijke momenten. Wanneer het gezin hierin voldoende heeft geoefend en de doelen uit het veranderplan zijn bereikt, start fase drie.

In de derde fase passen we de gedragsverandering breder toe. Ook buiten het gezin: wat heeft het gezin nodig om het nieuw geleerde vast te houden? Danny: ‘We betrekken daarbij steunbronnen uit het sociale netwerk van het gezin. En we maken preventief een plan voor de situatie wanneer er een terugval is.’

Onderzoek toont effectiviteit aan
De aanpak van RGT is sinds 2015 regelmatig onderzocht en ook effectief gebleken, mits de fasen goed worden gevolgd. Door in te zetten op motivering van gezinnen om gedrag te veranderen, kan het gezin beter reageren bij een conflict. Of wanneer agressie in het gezin dreigt. Ieder gezinslid kan dan vanuit eigen behoefte aan contact of behoefte aan afstand handelen. Het gaat erom ander gedrag te ontwikkelen door de vaardigheden bij alle gezinsleden te vergroten. Deze vaardigheden liggen vooral op het vlak van communicatie, probleemoplossing en conflicthantering. Ook het versterken van opvoedvaardigheden van ouders is belangrijk. Net als de ondersteuning uit de omgeving van het gezin. Om tot dit alternatieve gedrag te komen, maken RGT-therapeuten gebruik van verschillende technieken, op het vlak van systeem- en gedragstherapie. De therapeuten werken in teamverband en onder structurele supervisie.

Kracht bij gezin neerleggen
Wat Danny betreft mogen er binnen iHUB meer therapeuten komen die zich bezighouden met relationele gezinstherapie. ‘De Opvoedpoli/Care-Express heeft als onderdeel van iHUB nu tien actieve therapeuten in de regio Noord-Holland. Het is een confronterende methodiek die veel van een professional vraagt. De positieve uitkomsten voor het gezin geven je wel een kick. Wanneer je helpt om het probleemoplossend vermogen te vergroten, krijg je bij zo’n gezin een andere sfeer in huis. Je legt weer de kracht bij het gezin neer, waardoor je een mogelijk trauma van een van de kinderen voorkomt, omdat er geen uithuisplaatsing nodig is. Bovendien is de aanpak veel goedkoper dan een uitplaatsing. Ik vind het voorkomen van een uithuisplaatsing de moeite waard om voor te knokken.’

Wil je meer informatie over relationele gezinstherapie?
Neem dan per mail contact op met Danny Hoogervorst of neem een kijkje op deze website.