Veertien jongeren deden mee aan “Getekend door het leven”, een project van ExpEx* Rotterdam in samenwerking met Gemeente Rotterdam. Zij lieten hun littekens of tatoeages fotograferen en het resultaat zal in het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam te zien zijn. De gedachte achter het project? Jongeren met een verleden in de jeugdhulp de kans geven om hun verhaal te doen aan de hand van hun lichaamstekening. Anouk Robben (25) is één van die jongeren. Ze liet haar littekens fotograferen en schreef onder begeleiding van spoken word artist Frensis Bulo een gedicht bij haar foto. Haar boodschap? ‘Hoe klein of groot je littekens ook zijn, ze horen bij je en mogen gezien worden.’
Anouk woont bij haar ouders in Schiedam, samen met haar broertje en zusje. Ze heeft inmiddels drie jaar een vriend die ze al kent sinds haar middelbare schooltijd. Ze werkt op dit moment als vrijwilliger voor ExpEx en is daar ervaringsdeskundige. Anouk voelt zich nu goed, maar dat is niet altijd zo geweest. Voor de coronapandemie begon ze een studie psychologie aan de Erasmus Universiteit, maar de omstandigheden tijdens de pandemie zorgen ervoor dat ze stopt met haar studie. Daarnaast raakt ze in diezelfde periode haar bijbaan in een winkel kwijt. Het is niet een tijd waar ze met een goed gevoel aan terugdenkt. Anouk wordt depressief en wist daardoor dat ze even op de rem moest trappen; met depressieve klachten kwam ze namelijk al op jonge leeftijd in aanraking.
Foto: Marieke Struijk
Verademing
Rond groep 8 begon Anouk op een ongezonde manier af te vallen. In eerste instantie houdt ze dit voor zichzelf, totdat ze haar mentor in de eerste klas van de middelbare school in vertrouwen neemt. ‘Zij zei: “Ik ben jullie mentor en als er wat is dan kun je dat bij me kwijt.” Dat was voor mij echt een verademing. Ik kreeg toen eindelijk het gevoel dat er iemand naar me luisterde en er voor me was,’ vertelt ze. Omdat Anouk liever niet wil dat haar ouders het weten, wordt ze door haar mentor in contact gebracht met een maatschappelijk werker van school. Uiteindelijk maken ze zich op school zo’n zorgen dat Anouks ouders alsnog worden ingelicht. Zo belandt ze vervolgens bij de huisarts en tenslotte bij de psycholoog. Dit is ook de periode waarin ze begint met het snijden van zichzelf (automutilatie).
Anouk vindt het niet vervelend dat haar littekens er zitten. Sterker nog, ze vindt dat deze bij haar en haar leven horen. Ze stoort zich dan ook weleens aan de reacties van mensen om haar heen. ‘Mensen zeggen weleens: “Je ziet je littekens bijna niet meer, ze zijn al bijna weg.” Of: “Wat zijn ze mooi geheeld.” Dat bedoelen ze waarschijnlijk goed omdat ze het zien als iets wat er niet hoort te zitten. Automutilatie was een tijd lang een onderdeel van mijn leven en de littekens hoeven van mij helemaal niet weg. Ze mogen van mij juist gezien worden.’
“Ik zou graag willen dat mensen in de maatschappij mentale problemen serieuzer zouden nemen.”
Veel alleen
Via haar projectleider bij ExpEx krijgt ze de vraag of ze mee wil doen aan “Getekend door het leven”. ‘Ik heb mezelf best lang gesneden, maar dat is voor mij niet langer een moeilijk punt om over te praten. Dit kan voor anderen wel zo zijn en daarom besloot ik mee te doen,’ legt Anouk uit. Samen met nog dertien jongeren doet ze mee aan het project. Een hele dag zijn ze in Het Fotomuseum in Rotterdam. Niet alleen wordt de foto gemaakt, ze worden ook door een spoken word artist begeleid bij het schrijven van een tekst voor bij de foto en krijgen ze een hennaworkshop. ‘De tekst gaat bij mij niet specifiek over de littekens zelf, maar ik heb gekozen om over eenzaamheid als thema te schrijven. Ik heb ervaren dat, wanneer je mentale klachten hebt, je veel alleen moet doen. Toen we daarmee bezig waren raakte me dat wel heel erg, omdat je dan weer heel erg in dat gevoel zit van toen,’ vertelt Anouk.
‘Ik wilde natuurlijk meedoen met het project omdat het gaaf is dat je foto er komt te hangen, maar ik deed het vooral voor andere mensen. Ik hoop dat ze zich op die manier misschien herkend en erkend voelen in hun verhaal en zich hierin gesteund en begrepen voelen. Daarnaast is dit project ook belangrijk omdat familieleden en andere dierbaren zo meer een beeld kunnen krijgen van hoe eenzaam het is om met mentale klachten te maken te hebben. Misschien dat ze dan eerder laten weten dat ze er voor iemand zijn,’ zegt Anouk. Ze benadrukt hoeveel steun ze nu krijgt van mensen om haar heen, iets wat zeker niet altijd zo is geweest. Dit maakt dat ze het gevoel heeft dat ze het leven beter aankan. ‘Ik zou willen meegeven hoe groot de impact is die sociale steun, of een gebrek hieraan, heeft op het ontwikkelen en in stand houden van mentale klachten. We moeten er echt meer voor elkaar zijn,’ aldus Anouk.
Geen kaartjes of bloemetje
‘Als je mentaal ziek bent krijg je geen kaartjes opgestuurd of een bloemetje. Het is ongemakkelijk en niemand vraagt er eigenlijk naar. Ik isoleerde mezelf heel erg en toen ging het van kwaad tot erger. Je weet namelijk zelf niet wat er met je aan de hand is omdat er eigenlijk nooit over mentale klachten gepraat wordt. Hierdoor houd je het sneller voor jezelf, omdat je bang bent dat anderen je niet begrijpen. Dat maakt het eenzaam,’ legt Anouk uit. Dit is volgens haar dan ook een reden om de tentoonstelling te bezoeken. ‘Het is niet alleen bedoeld voor mensen die mentale klachten hebben, maar juist ook voor de mensen die er zelf geen ervaring mee hebben. De tentoonstelling kan mensen helpen om zich in te leven.’
Foto: Marieke Struijk
‘Ik zou graag willen dat de mensen in de maatschappij mentale problemen serieuzer zouden nemen. Dat is echt iets wat nog lastig is. Een gebroken been kun je natuurlijk zien, maar of iemand depressief is zie je niet. Ik snap daarom dat mensen het moeilijk vinden om het te begrijpen, maar het is zo belangrijk dat je het serieus neemt als mensen zeggen dat ze slecht in hun vel zitten, ook al zie je het niet aan de buitenkant. Ik hoop dat dit project hieraan bijdraagt.’
Veilige sfeer
Haar werk voor ExpEx is weer het eerste wat ze met beide handen aangrijpt. Lange tijd was ze angstig om nieuwe dingen te proberen, maar bij ExpEx voelt ze zich helemaal op haar plek. ‘Er hangt bij ExpEx een hele fijne sfeer; het voelt heel veilig. Iedereen heeft daar begrip voor mentale klachten en daardoor voelt het als een warm bad en durf ik ook weer nieuwe dingen te proberen. Ik geef nu zelfs weleens gastlessen en dat is natuurlijk hartstikke spannend. Omdat het zo’n veilige setting is durf ik die stappen weer te zetten.’
“Getekend door het leven” is van 8 juli tot en met 10 september te zien in Het Fotomuseum in Rotterdam.
*Experienced Experts (ExpEx), oftewel ervaringsdeskundigen, zijn getrainde jongeren met ervaring in de jeugdzorg, verslavingszorg of Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ). Door het delen van hun (levens)ervaring en kennis proberen zij de jeugdhulp structureel te veranderen en te verbeteren. Onze jongeren zijn geschoold. Ieder jaar leiden wij twaalf jongeren hiervoor op. ExpEx is een samenwerkingsverband tussen iHUB, Enver en Youz. Kwaliteitsverbetering begint bij het luisteren naar jongeren. Dat zien wij als onze opdracht.