Geschreven door Rogier Toes, regiodirecteur iHUB Onderwijs Noord
“We moeten het speciaal onderwijs niet vanuit de huidige werkelijkheid bekijken, hoe lastig dat ook is.”
Gelijke kansen voor elk kind, daar is natuurlijk niemand op tegen. Een maatschappij waarin iedereen kan meedoen en waar ruimte is voor diversiteit. We willen het allemaal. En toch lukt het op veel plekken niet. Ook niet in het onderwijs. Er is geen enkele docent die een leerling uit wil sluiten, toch is exclusie de dagelijkse realiteit. Een aanzienlijke groep heeft extra ondersteuning nodig bij het leren en een kleine groep is aangewezen op gespecialiseerd onderwijs, daar weten wij bij iHUB alles van.
En hoe goed onze scholen ook zijn. Hoe liefdevol en begripvol we onze voorzieningen ook opbouwen. Hoe fantastisch het ook is dat leerlingen eindelijk écht gezien worden. Het is ook een systeem waarin leerlingen buiten het reguliere systeem zijn geplaatst. Op plaatsen waar, ondanks al het goede dat elke dag gebeurt, het onderwijsaanbod minder rijk is en met beperktere diplomaperspectieven. Niet zelden moeten kinderen ook lang reizen, met sociale exclusie in hun woonomgeving tot gevolg. Het brengt mij regelmatig in een moeilijke gewetensstrijd.
Terug naar de opdracht van inclusie. Naast dat we het willen, is het iets dat moet. Iedere school is namelijk al verplicht om alle leerlingen onderwijs te geven. Ook Nederland heeft hier in 2016 voor getekend in het VN-verdrag Handicap, voor de rechten van mensen met een (zichtbare of onzichtbare) beperking. In 2014 zijn we gestart met de samenwerkingsverbanden en al in 1994 hebben we voor deze richting getekend in het Salamanca Statement. Nu heeft de VN Commissie aan Nederland gevraagd een strategie uit te werken om ons duale onderwijssysteem te beëindigen. In het najaar komt het ministerie met een Routekaart naar inclusief onderwijs in 2035.
Net als veel collega’s in het regulier onderwijs vragen ook veel collega’s binnen onze organisatie zich af: hoe moet dat dan met onze leerlingen? We kennen en voelen allemaal de argumenten tegen het realiseren van inclusie. Argumenten die ook vaak terecht zijn gezien de huidige situatie. De te grote klassen in voor onze leerlingen onoverzichtelijke scholen, te weinig expertise en geen aandacht. Maar deze argumenten gaan uit van de veronderstelling dat de huidige situatie zo blijft. Dus is er een shift nodig in dit paradigma: we moeten het niet vanuit de huidige werkelijkheid bekijken, hoe lastig dat ook is.
De Vlaamse schrijver, orthopedagoog en onderzoeker Beno Schraepen schrijft in zijn boek Excluses over wat uitsluiting doet met mensen. Maar ook over alle excuses die voor inclusie worden gebruikt; de voorwendselen om iemand te excluderen en inclusie te weigeren. Voor inclusie in het onderwijs gebruikt hij een simpele formule: inclusief onderwijs = goed onderwijs + passende ondersteuning. Dat betekent dus niet dat iedereen hetzelfde moet doen, maar dat we in één en dezelfde omgeving perspectief moeten bieden aan alle kinderen. In deze gedachte hoeft gespecialiseerd onderwijs ook helemaal niet te verdwijnen. Integendeel zelfs. Wel zouden we het meer moeten loskoppelen van de huidige plek en plaats. Letterlijk omdat de scholen nu vaak op een andere plaats staan en in het stelsel omdat ze anders worden gefinancierd en aan andere eisen moeten voldoen. Hierdoor blijven we kijken en denken in wij en zij.
Om goed onderwijs vorm te geven voor alle leerlingen, blijven onze professionals in het gespecialiseerd onderwijs enorm belangrijk bij het bieden van de best passende ondersteuning. Om leerlingen te helpen in die grote onoverzichtelijke scholen, in die onoverzichtelijke maatschappij. In een kleine groep apart, of met extra ondersteuning in een grote groep. Met specialistische expertise en liefdevolle aandacht. Om ze zo voor te bereiden dat ze volledig mee kunnen doen in een maatschappij die dat van hen vraagt. Het onderwijs is het begin en de motor voor een inclusievere samenleving. En daarin kunnen we niet zonder onze liefdevolle experts.