Lieke van Domburgh is nu bijna 2 jaar bestuurder bij iHUB. Daarnaast werkt ze ook als onderzoeker aan het Amsterdam UMC. In het verleden was Lieke directeur bij Pluryn en was ze een van de auteurs van het actieplan ‘Best passende zorg voor kwetsbare jongeren’, waarin voeding werd gegeven voor het transformeren van de jeugdzorg. Ze vervult verschillende rollen op verschillende plekken en deze verbinding is dan ook precies waar Lieke vindt dat kracht in schuilt. ‘Suïcidepreventie moet ook vanuit verbinding ontstaan. Je moet het niet alleen als aparte instelling of organisatie op orde hebben. Je moet zorgen dat dit op landelijk niveau, in verbinding en als netwerk, goed geregeld is. Het samen en in verbinding regelen, zeker als het spannend wordt zoals bij suïcide. Dan heb je elkaar nodig om het goed aan te pakken,’ aldus Lieke.
Vanuit haar rol bij StroomOp werkt Lieke mee aan het project ‘In Contact Blijven’, dat gericht is op minder suïcides in de JeugdzorgPlus. Dit project, waarbij 113 aangehaakt was, liep van 2020 tot en met 2021. De werkwijze die tijdens het project is ontwikkeld, het samen leren over organisaties heen en voortdurend met het perspectief van jongeren, ouders en professionals aan tafel, ondersteund door data, is een van de voorbeelden die gebruikt werd bij de Landelijke Agenda Suïcidepreventie 2021-2025, een meerjarige aanpak waar tientallen maatschappelijke organisaties aan meedoen, waaronder iHUB.
Van elkaar leren
Lieke vertelt hoe in het verleden Pluryn door de inspectie werd aangesproken op het feit dat locaties binnen dezelfde organisatie soms niet van elkaar wisten dat er suïcides hadden plaatsgevonden en dat er hierdoor geen lessen uit geleerd konden worden. ‘Dit was een wake-up-call, omdat je zag dat de ene locatie helemaal niet bezig was met wat er op de locatie honderd kilometer verderop gebeurde. Je moet juist van elkaar leren en ervaringen uitwisselen. Mij werd toen gevraagd om een verbeterplan te maken. Toen heb ik er op ingezet echt iets te maken wat zin zou hebben en niet alleen voor het vinkje van de inspectie. Ik heb toen een integrale aanpak ontwikkeld die nu onder andere als voorbeeld dient in de Landelijke Agenda en destijds voor 'In contact Blijven,' licht ze toe.
Lieke vervolgt: ‘Met alleen training kom je er niet. Het is ook belangrijk dat je de kennis op tijd beschikbaar hebt. Niet dat je de training hebt gehad en er vervolgens drie jaar niet mee te maken hebt. Mensen moeten ook de tijd hebben om er vaardigheden in op te doen. Gesprekken voeren met de jongeren, maar ook het delen van ervaringen onderling. Als je niet weet wat voor ervaringen de ander heeft meegemaakt zul je ook nooit begrijpen waarom die persoon reageert zoals hij of zij reageert.’
Foto: Ed van Rijswijk
Onmacht
Dat suïcidepreventie een belangrijk onderwerp is staat volgens Lieke voorop: ‘Het is een enorm niet terug te draaien gebeurtenis. Het heeft ontzettend veel impact en dat geeft het urgentie. Tegelijkertijd komt er bij een suïcide de ultieme vorm van onmacht bij mensen naar boven. Juist dan is het belangrijk om een netwerk binnen je organisatie te hebben waarin je het samen doet. Maar wel in een Just Culture*, zonder elkaar verwijten te maken en schuldigen proberen aan te wijzen door die onmacht. Een netwerk is daarom zo belangrijk. Als je niet oppast gaat iedereen zich heel alleen voelen; de jongeren, de ouders, de medewerkers. Daarom vind ik de term ‘in contact blijven’ ook zo mooi.’
‘Als het spannend wordt is het makkelijk om elkaar te verliezen. We willen altijd graag een schuldige aanwijzen, we willen dingen graag goedmaken en repareren. Als dit niet gebeurt, hoe verdraag je dat dan en hoe blijf je in contact? In ons werk speelt dat heel vaak en daar is suïcide wel de ultieme uitingsvorm van,’ legt ze uit.
Samenspel
Binnen iHUB wordt er alles aan gedaan om het systeem rondom suïcidepreventie zo goed mogelijk op orde te hebben. ‘Dit gaat dus verder dan alleen trainingen. Ook protocollen, intervisies en evaluaties zijn belangrijk. En dat mensen bijvoorbeeld weten wie ze kunnen bellen als het even ingewikkeld is. Dat er een stevig netwerk is dat over zorg en onderwijs heengaat en dat mensen weten dat dit er is,’ licht Lieke toe. ‘Ik ben heel blij dat er binnen iHUB een netwerk is dat al die zaken, scholing, richtlijnen, consultatie en nazorg, met elkaar in verbinding brengt en houdt.’
‘Een organisatie is een levend organisme. Dus het is nooit af. Ik zie het als mijn taak om te organiseren dat de goede mensen met elkaar in verbinding blijven staan. En blijven evalueren,’ zegt Lieke. Een tip voor andere jeugdzorgorganisaties? Lieke: ‘Maak een netwerk van verschillende mensen en perspectieven in je organisatie en daaromheen. Dus ook de jongeren en ouders. Er is erg veel kennis voor handen die je kunt implementeren, maar hoe je onderling met elkaar omgaat is essentieel. Natuurlijk zijn trainingen, richtlijnen en protocollen belangrijk, maar het gaat om de combinatie van dingen. Je hebt samenspel nodig. Je moet je realiseren dat verschillende mensen verschillende behoeftes hebben en dat je het dan toch in samenhang kunt doen.’
Begrip en samenwerking
Lieke moedigt de Wereld Suïcide Preventie Week aan. Ze vindt dan ook dat de week een goed moment is om aandacht te geven aan wat suïcide met mensen doet en dat het laat zien dat ervaringen uitwisselen belangrijk is. ‘Zo’n week als dit helpt zeker. Ook om de taboe te doorbreken om erover te praten. Het help ook om zo’n Just Culture in je organisatie te creëren. Het is een moment om met elkaar erop te reflecteren. Je regelt suïcidepreventie niet even; het vraagt veel van hoe je met mensen omgaat, welke vragen je stelt en wat je uitstraalt – juist onder druk. Juist als de inspectie of gemeentes kritisch zijn. Goed leiderschap en daarop reflecteren is dan ook van belang. Er moet niet naar elkaar gewezen worden, maar dingen moeten vanuit begrip en samenwerking ontstaan.’
Heb je zelf gedachten over zelfmoord? Je kunt hier (anoniem) over praten door te bellen naar 0800-0113. Als je vragen hebt over het onderwerp kun je ook kijken op www.113.nl
*Een cultuur met als uitgangspunt dat fouten gemaakt mogen worden en dat die er zijn om van te leren. En op die manier een veilige werkomgeving creëren.
Lees hier meer over de Landelijke Agenda Suïcidepreventie 2021-2025.