Van 4 tot en met 10 september is het Wereld Suïcide Preventie Week. In het kader van deze week interviewden wij Petri Souverijn. Petri is al jaren werkzaam binnen de jeugdzorg. Hij werkte vooral in de geslotenheid en was ook pedagogisch medewerker in het speciaal onderwijs. Hij is nu vijfeneenhalf jaar werkzaam binnen iHUB; hier groeide hij door van pedagogisch medewerker tot methodiek coach. Tegenwoordig is hij ook trainer relationeel vakmanschap en trainer suïcidepreventie. Dat laatste heeft een speciale plek in zijn hart en Petri was dan ook één van de initiatiefnemers van het ontwikkelen van trainingen in suïcidepreventie binnen iHUB. 'Het begint bij de gespreksvoering. In contact blijven is van groot belang,' aldus Petri.
Dat Petri een voorvechter is van goede suïcidepreventie is geen toeval. Op jonge leeftijd ervaart hij zelf gedachten rondom zelfdoding. Toen hij vijftien jaar was belandde hij in een ziekenhuis in Afrika en zijn toestand was kritiek. Deze ervaring, maar ook de manier waarop er met hem is omgegaan in het Afrikaanse ziekenhuis, leidden ertoe dat hij een posttraumatische stressstoornis (PTSS) ontwikkelde. 'Ik heb er daarnaast chronische hoofdpijn aan overgehouden. Ik had zo veel pijn op een dag dat ik zelf op een gegeven moment ook niet meer wist of ik nog wel door wilde,' legt hij uit.
Signalen missen
Tijdens zijn loopbaan komt hij regelmatig in aanraking met het onderwerp. 'Toen ik in het speciaal onderwijs werkte heb ik meerdere leerlingen gehad die aangaven: "Petri, ik heb geen zin meer in dit leven." Dat maakt wel indruk en zet je aan het denken,' zegt hij. Petri geeft aan dat hij toen nog niet getraind was in suïcidepreventie. 'Natuurlijk kun je dan gesprekjes voeren met de leerlingen, vanuit je onderbuikgevoel. Er voor ze zijn en naar ze luisteren. Toch noem ik dit altijd mijn periode van "freewheelen". In deze periode begon ik te merken dat ik behoefte had aan training.'
Op een gegeven moment maakt Petri een suïcidepoging en uiteindelijk ook een daadwerkelijke suïcide mee. Tot dan toe heeft hij nog steeds geen training gehad. De gebeurtenissen maken veel bij hem los. 'Er gebeurt op zo’n moment heel veel bij jezelf. Je vraagt je af: "Welke signalen hebben we gemist? Hoe heeft dit kunnen gebeuren?" Maar ook het verdriet bij collega’s zien en de andere jongeren moeten informeren is heel zwaar. Tegelijkertijd moet je je eigen gevoelens even parkeren omdat je professioneel moet handelen. Dat is echt heel moeilijk.'
Gevoel van bevestiging
Bij iHUB maakt Petri voor het eerst kennis met een training suïcidepreventie. Samen met 113 werden destijds binnen iHUB de trainingen vormgegeven. 'Mijn eerste training vanuit 113 was de gatekeeper-training, die was gericht op gespreksvoering. Deze training heeft me zo geraakt. Tijdens de training voelde ik me als een spons; wat we allemaal leerden was zó confronterend maar ik wist ook: dit is wat ik wil weten! Het heeft me heel erg ontwikkeld. De eerste gespreksvoering goed doen is belangrijk. Je leert om de jongeren direct te benaderen. Gewoon de vraag stellen: "denk je weleens aan zelfmoord?"' licht Petri toe.
Hij krijgt een gevoel van bevestiging door de trainingen. 'Het leerde me dat ik het eigenlijk deels al heel goed aanpakte, zoals het handelen vanuit mijn onderbuikgevoel en het in contact blijven met de gedragswetenschappers. Tegelijkertijd wist ik ook dat ik nog zo veel over dit onderwerp kon leren. Toen ging ik nog meer trainingen doen en echt meer de diepte in.'
Veiligheid van de jongere
Al snel werd duidelijk dat het waardevol zou zijn als iedereen binnen iHUB getraind zou worden in suïcidepreventie. 'Daardoor ontstond het idee om een eigen training binnen iHUB te ontwikkelen. 113 bleef natuurlijk aangehaakt, maar zo kregen we de kans om zoveel mogelijk medewerkers erbij te betrekken. Het is belangrijk om het niet alleen te doen, maar met elkaar. Je voert wel alleen het gesprek met de jongere, maar je kunt altijd nog ruggespraak houden met je collega’s. Met elkaar zorg je ervoor dat je de veiligheid van de jongere kunt waarborgen. Met dit uitganspunt hebben we uiteindelijk ook de trainingen vormgegeven. Inmiddels worden de trainingen overal binnen iHUB gegeven. In de zorg én het onderwijs; bij de Nieuwe Kans, School2Care, op Rijnhove, Bergse Bos en noem maar op,' legt Petri uit.
Een tip voor medewerkers die nog moeten beginnen met hun training suïcidepreventie? Petri: 'Het gaat met vallen en opstaan. De kennis die je al hebt opgedaan en de gesprekken die je al hebt gevoerd helpen je om erin te groeien. De drempel om de vraag "denk je weleens aan zelfmoord" te stellen is nog hoog. Durf de vraag te stellen. Maak het bespreekbaar.'
Foto: Vincent van Dordrecht
Taboe doorbreken
'Wat ik zo mooi vind om te zien tijdens de trainingen is dat het voor medewerkers eerst spannend is om over het onderwerp te praten, maar dat het steeds makkelijker wordt. Het werkt ook taboedoorbrekend. Door erover te durven en kunnen praten met de jongeren zul je sneller signalen opmerken en puzzelstukjes zien die je anders zou missen. Dat is erg mooi en waardevol aan de trainingen,' vertelt Petri.
Petri juicht de Wereld Suïcide Preventie Week toe, omdat dit het onderwerp bespreekbaar maakt. 'Mensen zijn geprogrammeerd om te leven. Daarom blijft suïcide een moeilijk onderwerp om over te praten. We hopen allemaal dat we honderd worden en tegen die tijd pas een keer met de dood te maken krijgen, maar dit is niet altijd zo. En zelfs dan, als er een familielid overlijdt, bijvoorbeeld na een ziekbed, proberen we het te verzachten met dingen als "het is beter zo" of "hij of zij heeft geen pijn meer". We proberen de dood altijd te romantiseren. En dat is al zo met een reguliere dood, laat staan met een suïcide.'
Eenzaamheid en radeloosheid
Petri legt uit dat het bespreekbaar maken van het onderwerp ervoor kan zorgen dat iemand niet uit eenzaamheid of radeloosheid tot een suïcide hoeft te komen: 'Laten we proberen om die duisternis in iemands hoofd, dat alleen zijn, te doorbreken. We willen daar als professionals deel van uitmaken en in contact zijn. Wat zit er achter die wens om niet meer te willen leven? Wij willen de jongeren laten zien dat ze niet alleen zijn. Dat wij er voor ze kunnen en willen zijn. Tijdens de trainingen leer je hoe je die gesprekken kunt voeren.'
'Natuurlijk is ieder geval anders,' vervolgt Petri. 'We hebben te maken met acute suïcidaliteit en chronische suïcidaliteit. Het is dan ook weer aan ons de taak om in die gespreksvoering te kijken welke vragen nodig zijn om die mogelijke signalen vervolgens te kunnen oppikken en de juiste zorg te kunnen bieden.'
Zelfverzekerd in gesprek gaan
De grote kracht die schuilt in de trainingen suïcidepreventie? 'Wat we met die trainingen willen bereiken is dat mensen veel zelfverzekerder de gesprekken met de jongeren aangaan. Omdat er een soort angst om het onderwerp heen hangt, handel je sneller vanuit die angst. Het is nogal wat om over het leven van iemand anders te praten. En begin je eraan, dan heb je natuurlijk ook de kans dat je het uiteindelijk een keer tegenkomt. Door medewerkers te voorzien van goede training, waardoor ze de gesprekken op een juiste manier kunnen voeren, willen we ervoor zorgen dat het voor medewerkers ook veilig blijft. Mocht het dan toch een keer misgaan dan kun je wel tegen jezelf zeggen dat je met die jongere in contact bent geweest, je het onderwerp niet hebt geschuwd en je wist wat je moest en kon vragen.'
Heb je zelf gedachten over zelfmoord? Je kunt hier (anoniem) over praten door te bellen naar 0800-0113. Als je vragen hebt over het onderwerp kun je ook kijken op www.113.nl.